Ubuntu en het hart van duurzaam leiderschap

Ubuntu begint bij zien en erkennen.

In een organisatie betekent dat: echt aanwezig zijn bij de mensen met wie je werkt. Niet als manager van taken, maar als leider van mensen. Ubuntu-leiderschap vraagt dat je je team niet alleen aanstuurt, maar ook draagt. Niet door alles op je te nemen, maar door verantwoordelijkheid te delen. Door aandacht te geven. Door te luisteren, vóórdat je ingrijpt.

Duurzaam leiderschap ontstaat waar menselijkheid het kompas is.

Leiders die werken vanuit verbinding, creëren veiligheid en betrokkenheid. Ze hoeven niet harder te sturen, omdat mensen willen bijdragen. Ze hoeven niet alles te controleren, omdat vertrouwen het uitgangspunt is. In zulke omgevingen ontstaan gezonde werkrelaties, veerkrachtige teams en duurzame prestaties.

In de Afrikaanse traditie is het ondenkbaar dat leiderschap losstaat van gemeenschap. Dat betekent ook: leiderschap is niet voorbehouden aan één persoon. Het wordt gedeeld. Gevormd. Bekrachtigd door anderen. Je bent pas leider als anderen je als zodanig erkennen – niet door je functie, maar door je bijdrage.

Ubuntu-leiderschap is anticyclisch.

Het biedt iets anders dan de dominante leiderschapsbeelden van snelheid, efficiëntie en resultaat. Het vraagt vertraging. Diepere aandacht. Een ethiek van samen. In plaats van streven naar meer, nodigt het uit tot samen beter. Het schuurt soms met onze managementcultuur – maar dat is precies de bedoeling.

Wat betekent dat concreet?

Dat je als leider kiest voor ritme boven haast. Dat je besluit om éérst te luisteren, vóórdat je iets verandert. Dat je ruimte maakt voor verhalen, rituelen, herstelmomenten. Dat je fouten erkent als onderdeel van het proces – en herstel mogelijk maakt, niet afrekent. Dat je elke beslissing toetst aan de vraag: wat betekent dit voor het geheel?

Ubuntu nodigt je uit tot moedig leiderschap.

Niet omdat je alles weet, maar omdat je bereid bent het samen te dragen. Omdat je durft te vertragen. Omdat je weet: ik ben, omdat wij zijn.

Juist in het onderwijs, waar alles draait om relaties, ontwikkeling en toekomst, is Ubuntu geen luxe. Het is noodzaak. Wie duurzaam wil leiden in complexe tijden, heeft een stevig fundament nodig. En dat fundament bestaat niet uit regels of schema’s, maar uit menselijkheid. Uit verbondenheid. Uit de moed om anders te leiden.

Dat is de belofte van Ubuntu: je hoeft het niet alleen te doen – en je bént ook niet alleen. Leiderschap begint bij gemeenschap. Duurzaam leiderschap groeit waar jij, als mens, zichtbaar wordt in het geheel.