Werken vanuit je waarden – Kompas of valkuil?

De kracht van werken vanuit kernwaarden

Werken vanuit kernwaarden brengt helderheid en richting. In de hectiek van alledag kun je snel verzeild raken in ad-hoc beslissingen. Maar wie teruggrijpt op zijn waarden, maakt keuzes met meer rust en overtuiging.

Hieronder een aantal concrete voordelen van werken met kernwaarden als schoolleider:

• Visie en koers krijgen fundament. Jouw kernwaarden vormen de ruggengraat van je leiderschap. Ze zorgen dat je visie niet een mooi verhaal is voor op de website, maar een doorleefde overtuiging waar je op kunt terugvallen als het moeilijk wordt.

• Besluitvorming wordt makkelijker. Twijfel je over een aanpak, keuze of koers? Ga terug naar je waarden. Wat past bij wie jij bent als leider? Wat past bij wat je wilt uitstralen? De juiste beslissing is vaak de meest waarde-getrouwe.

• Je wint vertrouwen. Mensen volgen geen functie, ze volgen iemand die ergens voor staat. Wanneer jouw team voelt dat jij handelt vanuit heldere waarden, groeit het vertrouwen. En vertrouwen is de basis voor alles: samenwerking, motivatie, veiligheid.

• Cultuur en gedrag worden consistenter. Als je je waarden expliciet maakt en voorleeft, beïnvloed je de cultuur in je team. Mensen gaan zich spiegelen aan jouw voorbeeld. Waarden zijn besmettelijk – mits authentiek.

In een tijd van tekorten, prestatiedruk en veranderende verwachtingen is het meer dan ooit nodig dat schoolleiders stevig staan. Niet star, maar stevig. En daarvoor zijn kernwaarden onmisbaar.

Hoe ontdek je jouw eigen kernwaarden als schoolleider?

Misschien voel je wel aan dat je ergens voor staat, maar kun je het nog niet precies benoemen. Dan ben je niet de enige. Veel leidinggevenden werken wel vanaf hun waarden, maar nog niet met hun waarden.

Een paar suggesties om jouw persoonlijke kernwaarden helderder te krijgen:

1. Reflecteer op je reacties

Wanneer was je boos, geraakt, of juist diep gemotiveerd? Vaak schuilt daar een waarde onder. Bijvoorbeeld: als je boos wordt van onrecht, is rechtvaardigheid misschien een kernwaarde voor jou.

2. Bekijk je keuzes achteraf

Denk terug aan belangrijke keuzes die je gemaakt hebt – bijvoorbeeld over een teamlid, een conflict, een samenwerking. Welke overweging gaf uiteindelijk de doorslag?

3. Vraag het anderen

Vraag je team, collega’s of een coach: wat zien zij jou steeds doen of verdedigen? Soms zien anderen helderder waar jij eigenlijk voor staat dan jijzelf.

4. Schrijf ze op en prioriteer

Kies er maximaal vijf. Meer wordt verwarrend. Bedenk bij elke waarde: hoe zie ik dit terug in mijn gedrag? En: Wat gebeurt er als ik deze waarde loslaat?

📝 Reflectie-opdracht:

Wat zijn mijn top 3 kernwaarden? En hoe zie ik ze terug in mijn agenda, mijn gesprekken, mijn keuzes?

De valkuil: te veel leunen op je kernwaarden

Nu komt het spannendste deel. Want ja, kernwaarden zijn krachtig. Maar ze kunnen ook gaan overheersen.

Een waarde die niet in balans is, wordt een rigide overtuiging. En dan ben je niet meer flexibel, maar voorspelbaar. Niet meer richtinggevend, maar star.

Voorbeelden van zulke valkuilen:

• Zorgzaamheid → Conflictvermijding. Je waardeert harmonie en veiligheid. Maar daardoor ga je moeilijke gesprekken uit de weg. De spanning wordt groter, het vertrouwen kleiner.

• Autonomie → Afzijdigheid. Je gunt mensen ruimte. Maar dat betekent soms ook dat je te weinig nabij bent of te laat stuurt.

• Rechtvaardigheid → Hardheid. Je wilt eerlijkheid en duidelijke normen. Maar daarmee verlies je soms het oog voor nuance of de mens achter het gedrag.

Kortom: waarden zijn geen vrijbrief voor gelijk. En ook geen excuus om jezelf niet te bevragen.

Reflectie-opdracht:

In welk recent moment merkte ik dat mijn waarde mij in de weg zat? Wat was er nodig om toch de juiste balans te vinden?

Van waardenkompas naar waardendialoog

Als je je waarden kent én ze bespreekbaar maakt, worden ze niet alleen leidraad voor jezelf, maar ook voor je team. Waarden worden dan niet alleen een intern kompas, maar een gezamenlijk gespreksonderwerp.

Dat vraagt moed. Want jouw waarden kunnen botsen met die van anderen. Of ze kunnen onveilig voelen als ze niet gedragen worden.

Een paar praktische tips:

• Benoem je waarden expliciet in gesprekken, bij besluitvorming en bij teambijeenkomsten.

• Stel vragen aan anderen over hun waarden. Maak zichtbaar waar overeenstemming zit én waar verschillen zitten.

• Gebruik waarden als toetssteen bij spanningen of veranderingen. Wat wil je behouden? Wat vraagt herijking?

Voorbeeld uit de praktijk:
Een schoolleider heeft ‘veiligheid’ als kernwaarde. Maar na een incident rond grensoverschrijdend gedrag komt er druk vanuit het bestuur om krachtig op te treden. De leider moet balanceren tussen de waarde ‘veiligheid’ en de behoefte aan ‘duidelijkheid’ en ‘herstel’. Pas na een goed gesprek met het team blijkt: zij zoeken juist meer duidelijkheid over de kaders. De schoolleider besluit: veiligheid betekent ook grenzen stellen. De waarde wordt niet losgelaten, maar opnieuw geïnterpreteerd.

Tot slot: waarden die leiden, niet lijden

Kernwaarden zijn geen luxe voor in rustige tijden. Ze zijn onmisbaar in turbulentie. Ze geven houvast, richting, vertrouwen en energie. Maar alleen als je ze bewust inzet, kritisch onderzoekt en flexibel weet toe te passen.

Ze zijn je kompas. Maar pas op dat ze geen kettingen worden.

Vraag jezelf regelmatig af: Waar sta ik voor? Waar sta ik op? En waar mag ik soms ook even vanaf?

Wil je aan de slag met het ontdekken en toepassen van jouw kernwaarden in je leiderschap? Begin dan klein. Eén waarde. Eén gesprek. Eén keuze. Dat is al een begin van groot verschil.