Leiderschap vraagt keuzes: stop met twijfelen

Sommige schoolleiders lijken van nature besluitvaardig: ze nemen heldere besluiten, communiceren die overtuigend en creëren zo rust en richting in het team. Anderen worstelen met besluiteloosheid: ze twijfelen, wikken en wegen, en stellen beslissingen uit uit angst om de verkeerde keuze te maken. Maar wat is nu wijs? Wanneer is het goed om een besluit uit te stellen, en wanneer wordt besluiteloosheid een risico? En hoe ziet besluitvaardig leiderschap eruit zonder autoritair te worden?

In dit artikel neem ik je mee in de voor- en nadelen van zowel besluiteloosheid als besluitvaardigheid. We laten zien welke impact deze eigenschappen hebben op het leiderschap in het onderwijs en hoe je als schoolleider de juiste balans kunt vinden.

Wat is besluiteloosheid?

Besluiteloosheid is het onvermogen of de terughoudendheid om knopen door te hakken. Voor schoolleiders kan dit zich uiten in het voortdurend uitstellen van keuzes, het eindeloos verzamelen van input of het vermijden van lastige gesprekken. In plaats van een heldere richting te kiezen, blijven besluiteloze leiders hangen in analyse en twijfel.

De oorzaken van besluiteloosheid zijn divers. Vaak ligt er een diepe angst voor fouten aan ten grondslag, waarbij de vrees om een verkeerde beslissing te nemen verlammend werkt. Ook perfectionisme speelt een rol: de overtuiging dat alleen de perfecte keuze goed genoeg is, zorgt ervoor dat men liever geen beslissing neemt dan een besluit dat misschien niet optimaal is.

Daarnaast kunnen twijfels over het eigen oordeel en een gebrek aan zelfvertrouwen leiden tot besluiteloosheid. Tot slot is het voor veel schoolleiders lastig om beslissingen te nemen wanneer ze worden overspoeld met informatie en druk vanuit de omgeving. In die gevallen raakt het hoofd vol en wordt helder denken bemoeilijkt.

Een voorbeeld: een schoolleider die weet dat een leraar niet goed functioneert, maar het gesprek hierover steeds uitstelt uit angst voor confrontatie of weerstand. Intussen blijft het team in onzekerheid en verslechtert de samenwerking.

De prijs van besluiteloosheid

Op korte termijn lijkt besluiteloosheid misschien onschuldig. Je wilt zorgvuldig zijn, recht doen aan alle perspectieven. Maar op lange termijn heeft besluiteloosheid een hoge prijs.

Wanneer besluiten te lang uitblijven, komen veranderingen niet van de grond. Plannen blijven in de la liggen en belangrijke implementaties stranden voordat ze echt van start kunnen gaan. Dit leidt tot frustratie bij het team.

Medewerkers die geen duidelijkheid krijgen over koers of verwachtingen, raken ontmoedigd en verliezen hun motivatie. De onduidelijkheid creëert onrust en onzekerheid.

Tegelijkertijd begint het team te twijfelen aan het leiderschap. Een leider die geen richting geeft, roept vragen op over zijn of haar geschiktheid. Het vertrouwen in de leidinggevende neemt af, wat zich uit in verminderde betrokkenheid en een lagere teamcohesie.

Voor de leider zelf is besluiteloosheid eveneens zwaar. Het voortdurend piekeren over keuzes en het vermijden van actie kost enorm veel mentale energie. Deze innerlijke strijd vreet aan het zelfvertrouwen en vergroot de stress.

In het onderwijs, waar continu beslissingen moeten worden genomen over personeel, beleid, visie en leerlingen, kan besluiteloosheid grote gevolgen hebben. Een leider die niet kiest, laat zijn team in het ongewisse – en dat werkt verlammend.

Wat is besluitvaardigheid?

Besluitvaardigheid betekent dat je in staat bent om doordachte keuzes te maken en daar verantwoordelijkheid voor te nemen. Een besluitvaardige schoolleider weet hoe hij of zij tot actie komt op basis van zowel analyse als intuïtie. Er wordt niet gewacht op absolute zekerheid, maar gekeken naar wat voldoende is om in beweging te komen.

De besluitvaardige leider durft knopen door te hakken, ook als er nog onzekerheden zijn. Er wordt niet geschuild achter eindeloze overwegingen, maar verantwoordelijkheid genomen voor de beslissing en de uitkomst daarvan. Dergelijke leiders communiceren hun keuzes helder en transparant. Ze creëren daarmee duidelijkheid voor hun team.

Tegelijkertijd is een besluitvaardige leider niet star: als nieuwe informatie zich aandient of als blijkt dat een eerdere keuze niet het gewenste effect heeft, wordt er bijgestuurd. Besluitvaardigheid is dus niet hetzelfde als impulsiviteit. Het is geen roekeloosheid, maar een combinatie van moed, inzicht en richting. Het is weten wanneer je voldoende informatie hebt om verder te gaan, en handelen vanuit visie in plaats van twijfel.

Een besluitvaardige schoolleider weet dat niet elk besluit perfect hoeft te zijn, zolang het maar in beweging brengt.

De kracht van besluitvaardigheid in het onderwijs

Besluitvaardig leiderschap is essentieel voor het goed functioneren van een school. Een schoolleider die besluiten durft te nemen, geeft richting aan het team. Medewerkers weten waar ze aan toe zijn, wat er van hen verwacht wordt en welke kant de school opgaat.

Dit schept vertrouwen. Teams voelen dat er regie is en dat er iemand aan het roer staat die durft te kiezen. Dat zorgt voor rust, stabiliteit en een gevoel van veiligheid. Bovendien ontstaat er door besluitvaardigheid ruimte voor ontwikkeling. Besluiten leiden tot actie, en actie maakt het mogelijk om beleid uit te voeren, nieuwe werkwijzen te implementeren en bij te sturen waar nodig. Door duidelijkheid en voortgang stijgt ook de motivatie van het team. Mensen voelen zich betrokken bij een doel en ervaren dat hun werk ertoe doet.

In een sector waarin de waan van de dag vaak regeert, is besluitvaardigheid een ankerpunt. Het voorkomt dat teams blijven dobberen op een zee van onduidelijkheid.

De schaduwzijde van te veel besluitvaardigheid

Hoewel besluitvaardigheid vaak wordt gezien als een positieve eigenschap, kan het ook doorslaan. Wanneer leiders te snel of te rigide beslissen zonder voldoende draagvlak te creëren, kunnen er problemen ontstaan binnen het team.

Besluiten die genomen worden zonder overleg of consultatie kunnen weerstand oproepen. Medewerkers voelen zich gepasseerd en niet serieus genomen. Dat tast het vertrouwen in de leider aan. Daarnaast leidt te snelle besluitvorming vaak tot keuzes die niet goed doordacht zijn. Het ontbreken van voldoende informatie of reflectie kan de kwaliteit van de besluitvorming negatief beïnvloeden. Ook kan er een gebrek aan eigenaarschap ontstaan.

Als mensen zich niet betrokken voelen bij de besluitvorming, zullen ze zich minder verantwoordelijk voelen voor de uitvoering.

De balans is dus cruciaal. Besluitvaardigheid moet hand in hand gaan met luisteren, afstemmen en reflecteren. De kunst is om op het juiste moment te beslissen, zonder in besluiteloosheid te vervallen.

Besluiteloos of besluitvaardig? Een praktische zelfcheck

Hoe zit het met jouw eigen besluitvormingsstijl?

Een paar vragen kunnen helpen om hier inzicht in te krijgen.

Stel jezelf bijvoorbeeld de vraag of je belangrijke beslissingen regelmatig uitstelt. En als dat zo is: wat houdt je tegen? Is het perfectionisme, angst voor kritiek, of iets anders? Denk ook na over de manier waarop je input verzamelt. Vraag je te veel meningen, waardoor je verlamd raakt? Of betrek je juist te weinig mensen bij het proces?

Een ander punt om bij stil te staan is je vertrouwen op intuïtie. Durf je te handelen vanuit een innerlijk weten, of blijf je zoeken naar externe bevestiging? En hoe ga je om met fouten? Zie je die als leerervaringen of als bewijs dat je beter niets kunt besluiten?

Tot slot: voel je je verantwoordelijk voor de gevolgen van jouw keuzes? Of schuif je die verantwoordelijkheid soms liever af? Door regelmatig te reflecteren op dit soort vragen, vergroot je je zelfinzicht en ontwikkel je je besluitvaardigheid als leider.

Leiderschap vraagt om moedige keuzes

In het onderwijs is leiderschap zelden zwart-wit. Er zijn zelden perfecte oplossingen, wel moedige keuzes. Besluiteloosheid is begrijpelijk, zeker in een complexe omgeving met veel belangen. Maar wanneer het uitstelgedrag chronisch wordt, ondermijnt het je leiderschap. Besluitvaardigheid is dan het tegengif – mits zorgvuldig ingezet.

Een besluitvaardige schoolleider durft te kiezen, durft te luisteren én durft bij te sturen. Niet omdat alles zeker is, maar omdat beweging nodig is. Leiderschap gaat over richting geven, ook als het spannend is. Want uiteindelijk bouw je geen sterk team op twijfel, maar op vertrouwen. En vertrouwen begint bij een besluit.

PS: Aanstaande dinsdag 15 april start mijn Leadership Immersion Expedition. Een virtuele wereldreis waarin kenmerken van leiderschap vanuit de hele wereld aan bod komen zodat jij ze kunt inpassen in je eigen leiderschap. Doe je nog mee? Hier vind je alle verdere informatie.