Hoeveel petten draag jij vandaag? De onzichtbare werkelijkheid van schoolleiders

vervolg van het blog

Voor veel schoolleiders is dit geen uitzondering maar de realiteit: je bent voortdurend aan het schakelen. De vraag is niet of je wisselt van rol, maar hoe vaak.

En nog belangrijker: hoeveel van die rollen eigenlijk passen bij de kern van jouw leiderschap.

Dit blog gaat over die onzichtbare werkelijkheid. Over de petten die je draagt, de energie die dit kost en vooral: hoe je het stuur terugpakt in een functie die voortdurend aan je trekt.

De onzichtbare werkelijkheid: meer rollen dan tijd

Vraag iemand buiten het onderwijs wat een schoolleider doet, en je hoort vaak iets als: “die zorgt dat alles in de school goed loopt.” Dat klinkt overzichtelijk, maar iedereen die het vak daadwerkelijk kent weet dat het veel complexer is.

De meeste rolwisselingen vinden plaats achter de schermen, vaak in minuten, zonder voorbereidingstijd.

Daar zit precies het probleem: de buitenwereld ziet de zichtbare taken, maar niet de mentale organisatie erachter. De constante afstemming, het denken in scenario’s, het schakelen tussen mensgericht en taakgericht, tussen lange termijn en acute problemen.

Schoolleiders werken in een continu modulair systeem, waarin elk onderdeel direct invloed heeft op het volgende.

Het resultaat? Je hoofd draait op volle toeren, terwijl je gezicht rustig moet blijven.

De 10 petten die je dagelijks draagt

Elke schoolleider kent ze. Deze tien rollen vormen samen de complexiteit van het vak:

De Coach
Het begeleiden van teamleden, het voeren van gesprekken, het aanreiken van perspectief. Vaak de mooiste taak, maar ook de meest intensieve.

De Manager
Roosters, protocollen, planning, deadlines, administratieve verplichtingen. Veel noodzakelijk, weinig inspirerend.

De Onderwijskundig Leider
Analyseren van data, bewaken van kwaliteit, sturen op opbrengsten, begeleiden van leerlijnen. De rol die vraagt om rust, maar zelden rust krijgt.

De Crisismanager
Ziekmeldingen, incidenten, onverwachte gebeurtenissen. Altijd ad hoc, altijd druk.

De Cultuurbewaarder
Zorgen voor een veilig en positief werkklimaat. Conflicten oplossen, signalen oppikken, sociale dynamiek begeleiden.

De Communicator
Voor team, ouders, bestuur en externe partners. Vaak de rol die buiten werktijd nog doorloopt.

De Probleemoplosser
Van kapotte ICT tot een te volle kleutergroep: jij bent de vraagbaak voor alles wat vastloopt.

De Strategisch Leider
Visie bepalen, keuzes maken, koers houden. Essentieel, maar vaak het eerste dat sneuvelt als de waan van de dag toeslaat.

De Netwerker
Samenwerken met collega-scholen, instanties, opvang, partners. Onmisbaar voor ontwikkeling, maar kostbaar in tijd.

De Motivator
Energie brengen, hoop geven, mensen meenemen. Precies op de dagen waarop je het zelf soms even niet hebt.

Geen ander beroep vraagt zoveel emotionele, cognitieve en organisatorische lenigheid op één dag. Je bent meer een dirigent dan een functionaris — maar wel een dirigent van een orkest dat intussen continu verandert.

Waarom continu schakelen zo zwaar is

Veel schoolleiders onderschatten niet wat ze doen, maar wat het doet met hun mentale bandbreedte. Dat komt door drie factoren:

1. Context switching kost enorm veel energie

Elke keer dat je van rol verandert, moet je hersenen overschakelen naar nieuwe informatie, nieuwe verwachtingen, een nieuwe tijdlijn. Dit kost volgens onderzoek meer energie dan de taak zelf.

2. Je wisselt niet alleen van taak, maar ook van emotionele modus

Van een kwetsbaar gesprek met een leerkracht naar een zakelijk overleg over financiën is geen simpele draai. Het vraagt mentale flexibiliteit die uitput.

3. Je staat altijd 'aan'

Schoolleiderschap kent nauwelijks marges. Je kunt niet offline gaan, want er staat altijd wel iemand bij je deur.

Het gevolg? Vermoeidheid, kortere concentratie, verhoogde spanning, en soms zelfs het gevoel dat je jouw leiderschap verliest aan de omstandigheden.

Druk bezig is niet hetzelfde als goed leiden

Hier zit de essentie.

Je kunt elke dag hard werken, veel rollen vervullen, veel problemen oplossen — en toch weinig structureel vooruitkomen. De valkuil is dat het voelt alsof je goed bezig bent, terwijl je vooral reageert.

Drukte is geen bewijs van impact.
Het is een signaal dat er iets anders nodig is.

Echt leiderschap vraagt namelijk om richting, ruimte en rust. Om tijd voor strategie, visie en ontwikkeling. Precies die elementen worden verdrongen wanneer je vooral petten aan het wisselen bent.

De drie grootste valkuilen van rolstapeling

Iedere schoolleider herkent deze drie valkuilen:

1. Alles zelf willen doen

Omdat het sneller gaat. Omdat je niemand wilt belasten.
Maar dit is funest voor jouw energieniveau én voor de ontwikkeling van je team.

2. Altijd beschikbaar willen zijn

De open deur is mooi in theorie, maar in de praktijk een leegloop van focus.

3. Geen structuur in je rolverdeling

Alles door elkaar doen betekent nergens écht ruimte voor hebben.

Het zijn begrijpelijke valkuilen, maar ze leiden tot hetzelfde resultaat: jij draagt steeds meer petten, maar je leiderschap wordt steeds dunner verdeeld.

Van rolchaos naar rolregie: zo pak je het stuur terug

Een schoolleider hoeft niet minder te doen, maar anders te organiseren. Dat begint met drie eenvoudige maar krachtige stappen.

Stap 1 — Breng je rollen écht in kaart

Schrijf een week lang op wanneer je van rol wisselt.
Dit maakt onzichtbaar zichtbaar — en geeft direct inzicht in patronen.

Stap 2 — Kies je kernrollen

Welke rollen maken het meeste verschil voor de kwaliteit van jouw school?
Meestal zijn dat: onderwijskundig leiderschap, teamontwikkeling en strategisch werken.

Deze horen bovenaan, niet onderaan je lijst.

Stap 3 — Bouw rolblokken in je agenda

In plaats van de hele dag alles door elkaar doen, creëer je blokken:

• Ochtend: teamzaken en begeleiding

• Middag: beleid en kwaliteit

• Vaste tijden voor ouders

• Structurele tijd voor ontwikkeling en visie

Dit is niet rigide — het is bevrijdend.

Extra: maak verwachtingen expliciet

Veel onderbrekingen zijn het gevolg van onduidelijke afspraken.
Wanneer teamleden weten wanneer ze bij jou kunnen aankloppen, ontstaat er rust.

Dagelijkse afsluiting

Korte reflectie:

• Welke pet droeg ik te vaak?

• Welke te weinig?

• Wat staat morgen centraal?

Dit kleine ritueel versterkt je leiderschap meer dan je denkt.

Je hoeft niet alle petten elke dag te dragen

Het is een bevrijdende gedachte voor veel schoolleiders: Je hoeft niet alles te zijn, voor iedereen, op elk moment.

Sterker nog: als je dat probeert, lever je juist in aan kwaliteit.

Goed leiderschap gaat niet over hoeveel petten je draagt, maar over welke petten je bewust kiest. Over het durven prioriteren van de rollen waarin jij het verschil maakt. Over sturen in plaats van schakelen, kiezen in plaats van pleasen, richting geven in plaats van reageren.

Terug naar de essentie van jouw leiderschap

De vraag die elke schoolleider zichzelf zou moeten stellen is deze: Welke 2 of 3 petten horen vandaag écht bij mij?

Alles daarbuiten is ballast, afleiding of misplaatste loyaliteit.

Jouw school heeft een leider nodig die rust bewaakt, richting geeft en ruimte creëert — niet iemand die voortdurend brandjes blust zonder tijd om koers te zetten.

Terug naar de essentie dus.

Naar leiderschap met focus, rust en structuur.
Naar bewust kiezen in plaats van automatisch dragen.

Want alleen dan houd je niet alleen jezelf, maar ook je school duurzaam in beweging.

👉 Wil je weten hoe je dat concreet doet, zonder te verzanden in de waan van de dag? Download dan mijn e-book "Wat altijd tijd tekort met je doet" en ontdek hoe je met de FOCUS-formule rust, structuur en eigenaarschap creëert.

Download dit e-book hier: https://www.onderwijskapitein.nl/aanvragen-e-book

Jouw dag, jouw koers, jouw leiderschap.