Leidinggeven met FOCUS: Zo houd je koers in de waan van de dag
Je kent het vast. Je komt ‘s ochtends op school met de beste intenties: vandaag wil je eindelijk dat gesprek voeren over teamontwikkeling, de strategische jaarplanning oppakken of werken aan het versterken van de onderwijskwaliteit. Maar nog voor je goed en wel bent begonnen, staat er al iemand aan je bureau met een urgente vraag. De rest van de dag volgt een onzichtbare draaikolk van overleggen, incidenten, beleidsstukken, mailtjes en een stroom aan onverwachte situaties. Aan het eind van de dag kijk je naar je to-dolijst en zie je vooral wat je niet hebt gedaan.
Je bent druk geweest — maar niet met dat wat écht belangrijk is.
Dit is de realiteit voor veel leidinggevenden in het onderwijs. Niet omdat ze niet weten wat hun prioriteiten zijn, maar omdat ze nauwelijks toekomen aan het bewaken ervan. De dagen worden gevuld met externe prikkels en interne drukte. En zo verdwijnt de essentie van leiderschap: richting geven, keuzes maken, werken vanuit visie.
De centrale vraag is dan ook: hoe houd je koers in een wereld die voortdurend aan je trekt?
De Waan van de Dag regeert
De Waan van de Dag is een bekend fenomeen in het onderwijs. Het is het patroon waarin acute zaken voortdurend de aandacht kapen van datgene wat belangrijker maar minder urgent lijkt. Het inspectiebezoek over twee maanden? Dat schuift nog wel even. De visie op inclusiever onderwijs? Komt later. Eerst moet dat conflict opgelost worden. En die aanvraag van die ouder. En dat ziekmeldingsoverzicht.
Wat begint als een incidentele uitzondering, wordt al snel een constante: je werkt steeds vaker in het systeem in plaats van aan het systeem. Je bent de hele dag bezig met managen, maar komt nauwelijks toe aan echt leidinggeven.
Het resultaat?
Je team voelt weinig richting en samenhang.
De strategische koers van de school blijft steken in plannen op papier.
Jijzelf raakt vermoeid, gefrustreerd of zelfs uitgeput.
De Waan van de Dag is niet alleen een organisatorisch probleem. Het is een leiderschapsprobleem. Want zolang je alleen maar reageert, geef je geen richting. Je verliest de regie over je tijd, je energie én je impact.
Wat is focus eigenlijk – en waarom is het zo cruciaal?
Focus is een woord dat vaak genoemd wordt, maar zelden goed begrepen. Het is meer dan “je ergens op concentreren.” Echte focus betekent: weten wat belangrijk is, en daarnaar handelen — ook wanneer de omstandigheden je in een andere richting trekken.
In leiderschap betekent dat:
Weten waar je school naartoe wil, en bewust kiezen wat je wel en niet doet.
Het lef hebben om bepaalde dingen níet te doen.
Steeds weer terugkeren naar jouw missie, ook als de druk toeneemt.
Focus is niet iets wat je ‘hebt’ of ‘mist’, het is een vaardigheid. Een vorm van zelfleiderschap. En hoe meer prikkels, verwachtingen en eisen er op je afkomen, hoe belangrijker die vaardigheid wordt.
Uit onderzoek blijkt dat een gemiddelde professional per dag duizenden keren zijn aandacht verliest en opnieuw moet richten. Elke onderbreking kost mentale energie. In het onderwijs — een omgeving vol ruis, mensen en deadlines — is dat effect nog groter. Zonder bewust gekozen focus raak je uitgeput, stuurloos en uiteindelijk misschien zelfs cynisch.
Maar hier zit ook het goede nieuws: focus kun je trainen. Je kunt leren om jezelf (en je team) anders te organiseren. Je kunt keuzes maken die ruimte geven. Het begint bij bewustwording — en het vraagt om een andere manier van kijken naar jouw werk als leider.
Een nieuwe aanpak: de belofte van de FOCUS-Formule™
In de afgelopen jaren heb ik met honderden schoolleiders gewerkt aan een vraag die steeds terugkomt: Hoe behoud ik rust, overzicht en richting in een drukke baan waarin alles belangrijk lijkt?
Daaruit is de FOCUS-Formule™ ontstaan: een praktische, toepasbare aanpak waarmee je de regie herpakt over je werkdag — én je leiderschap.
De formule bestaat uit vijf kernstappen:
F – Filteren
Alles willen doen, is een recept voor frustratie. Je moet leren kiezen. Wat hoort écht bij jouw rol als schoolleider? Wat kan iemand anders doen? Wat kan wachten? Filteren is het proces van bewust nee zeggen — zodat je volmondig ja kunt zeggen tegen wat telt.
O – Ordenen
Zonder structuur heb je geen ruimte. Ordenen gaat over slim plannen, het aanbrengen van ritme in je week, en het blokkeren van tijd voor belangrijk werk. Het is het verschil tussen volgepland en doordacht ingericht.
C – Concretiseren
Een visie zonder acties blijft een droom. Concretiseren betekent dat je grote doelen omzet in heldere, haalbare stappen. Wat doe je vandaag? Hoe ziet succes eruit? Welke actie brengt je dichter bij je koers?
U – Uitvoeren
Plannen zijn pas waardevol als je ze ook uitvoert. Dit vraagt om focusblokken, het beschermen van werktijd en het bewust omgaan met energie. Hier ontstaat resultaat.
S – Sturen
Leiderschap is geen rechte lijn. Je moet kunnen bijsturen. Reflecteren. Kijken wat werkt en wat niet. Sturen is het vermogen om flexibel te blijven zónder je koers te verliezen.
Deze formule is geen kunstje. Het is een denkwijze. Een manier om elke dag opnieuw het roer in handen te nemen. En vooral: een manier om je werk opnieuw te verbinden met je missie.
De eerste stap naar regie: bewustwording
De grootste fout die schoolleiders maken? Denken dat ze later wel tijd hebben om dingen anders te doen. Na dit project. Na die inspectie. Als het rustiger is.
Maar die rust komt zelden vanzelf. Jij bent degene die die ruimte moet creëren.
Dat begint met bewustwording.
Sta vandaag stil bij deze drie vragen:
Waar gaat mijn tijd naartoe?
Wat draagt daarvan daadwerkelijk bij aan mijn leiderschapsopdracht?
Wat zou ik laten vallen als ik morgen maar 50% van mijn tijd zou hebben?
Deze vragen brengen snel helderheid. Ze confronteren — maar ze geven ook inzicht. Je zult merken dat er patronen zijn die je onbewust in stand houdt. Automatische reacties. Schuldgevoelens. De neiging om ‘alles op te lossen’.
Zodra je dit ziet, kun je beginnen met veranderen. Niet alles tegelijk. Begin klein. Eén bewust gekozen nee. Eén geblokt uur per week voor strategisch werk. Eén gesprek dat je anders voert.
Leiderschap begint met aandacht. En aandacht begint met kiezen.
Waarom dit blog slechts het begin is
De FOCUS-Formule™ is een uitnodiging. Een manier om je leiderschap te herontdekken, te verdiepen en te verduurzamen.
In dit blog heb je de vijf bouwstenen leren kennen. Maar dat is pas het begin. In de komende dagen ga ik dieper in op elk onderdeel van de formule. Ik deel voorbeelden, werkvormen, reflectietools en concrete strategieën die je direct kunt toepassen in jouw werk.
Wil je daar niets van missen?
👉 Meld je dan aan voor de nieuwsbrief 'Duurzaam Leiderschap' op LinkedIn
👉 Of stuur me een bericht (info@onderwijskapitein.nl) als je interesse hebt in het volledige e-book over de FOCUS Formule, dat binnenkort (= aanstaande vrijdag 25 april) verschijnt.
Tot slot: Je hoeft niet langer te overleven in de waan van de dag. Je mag (weer) gaan leiden. Bewust. Gericht. Vanuit jouw missie en visie.
Want jij en jouw school verdienen leiderschap met FOCUS.
Heb je een vraag over dit blog of wil je een opmerking plaatsen? Neem dan contact met ons op via onderstaande knop.
René Rensen I De Onderwijskapitein
Het is de missie van De Onderwijskapitein om leidinggevenden in het onderwijs te helpen hun leiderschap te versterken. Ik zorg voor Focus, Rust en Structuur zodat jij geïnspireerd leiding kunt geven aan jouw team én aan de schoolontwikkeling.