Bijna iedere leidinggevende heeft de afgelopen weken kunnen genieten van een paar weken UIT staan. Misschien geniet je er nog steeds van...
De gesloten school maakte het jou mogelijk om een vakantie te houden en misschien wel in redelijk verre oorden tot rust te komen.
Tijd voor je kinderen, tijd voor je partner, tijd voor jezelf. Heb je toen zelf gemerkt hoe snel het went om vakantie te hebben en niet te hoeven denken aan je leraren, leerlingen, ouders of bestuur(der)?
Voelde dat niet geweldig? En is dat misschien iets wat je vaker wilt?
Dan neem ik je even mee naar het hier en nu…
Wanneer de motor nooit uitgaat
Ik weet nog precies hoe het voelde.
Na een lange dag vol gesprekken, ad hoc beslissingen en brandjes blussen kwam ik ’s avonds thuis. Mijn lijf wilde naar de bank, maar mijn hoofd stond nog op scherp.
Een appje van een collega — “Heb je morgen even tijd?” — en hop, ik zat alweer in de actiestand.
Als leidinggevende in het onderwijs is het verleidelijk om altijd ‘aan’ te staan.
Je wilt betrokken zijn. Bereikbaar. Betrouwbaar. Je voelt je verantwoordelijk voor alles en iedereen.
Maar ergens onderweg is die betrokkenheid veranderd in een 24/7-stand-by-modus.
En dat, ontdekte ik, is niet alleen vermoeiend — het ondermijnt je leiderschap.
Het misverstand van altijd beschikbaar zijn
We denken vaak dat het een teken van kracht is:
Altijd bereikbaar voor je team.
Direct reageren op vragen en problemen.
Je deur altijd open hebben.
In mijn eerste jaren als schoolleider dacht ik precies hetzelfde. Als iemand me nodig had, sprong ik in. Ik wilde laten zien dat ik er was.
Maar er gebeurde iets geks: hoe meer ik altijd beschikbaar was, hoe meer mensen míj nodig hadden voor dingen die ze prima zelf konden oplossen.
En zo werd mijn agenda niet bepaald door mijn prioriteiten, maar door de vragen van anderen.
De onzichtbare prijs van altijd aan staan
1. Fysieke uitputting
Je lichaam kan simpelweg niet continu op stand-by staan. Wanneer je nooit uitlogt, blijft je stresssysteem actief. Dat merk je aan gespannen schouders, hoofdpijn, slecht slapen en sneller ziek worden.
2. Minder kwaliteit in je besluiten
Als je continu reageert, denk je minder strategisch. Je beslissingen worden korte-termijnoplossingen in plaats van lange-termijnkeuzes.
3. Relaties onder druk
Niet alleen op school, maar ook thuis. Je bent fysiek aanwezig, maar mentaal nog bezig met dat gesprek van eerder. Je partner of kinderen krijgen maar een deel van je aandacht.
Waarom UIT staan je leiderschap versterkt
Op het moment dat ik mezelf toestond om niet altijd beschikbaar te zijn, gebeurde er iets opvallends:
Mijn team werd zelfstandiger.
Ik had meer energie voor de momenten die er écht toe deden.
Mijn beslissingen werden rustiger, doordachter en vaak effectiever.
Wetenschappelijk gezien is dit logisch: je brein heeft hersteltijd nodig om informatie te verwerken, creatief te denken en oplossingen te zien die je in de actiestand niet bedenkt.
Mijn kantelpunt
Ik herinner me een woensdagmiddag waarop ik, midden in een overleg, dacht: Ik hoor de woorden, maar ik verwerk ze niet meer.
Het was een signaal dat ik te lang had genegeerd: mijn batterij stond op rood.
Ik besloot toen één radicaal ding te doen: twee blokken in de week inplannen waarin ik niet bereikbaar was. Geen mail, geen telefoon, geen inloop. Alleen tijd voor reflectie, planning en strategisch denken.
De eerste weken voelde dat ongemakkelijk. Alsof ik mensen in de steek liet.
Maar al snel merkte ik dat het tegenovergestelde gebeurde: mijn team kreeg meer ruimte om zelf te handelen.
Praktische strategieën om UIT te staan zonder gezag te verliezen
1. Plan je onbereikbare tijd
Blokkeer in je agenda vaste momenten waarop je onbereikbaar bent. Communiceer dit duidelijk aan je team: "Op dinsdag- en donderdagochtend werk ik aan strategische zaken. Voor spoed ben ik bereikbaar via [X]."
2. Creëer een afsluitritueel
Sluit je dag af met drie korte stappen:
Noteer wat je hebt afgerond.
Zet openstaande acties op een lijst.
Bepaal de eerste prioriteit voor morgen.
3. Gebruik technologie slim
Zet notificaties uit op je telefoon en laptop, behalve voor spoedkanalen. Je bepaalt zelf wat spoed is.
4. Bouw reflectiemomenten in
Plan wekelijks 30 minuten waarin je niet uitvoert, maar alleen nadenkt over vragen als: Waar wil ik naartoe? Waar loop ik nu vast?
5. Neem micro-pauzes
Twee minuten je ogen sluiten na een gesprek kan wonderen doen. Adem diep in, laat je schouders zakken, en reset je systeem.
Oefening: Jouw AAN/UIt-profiel
Stap 1: Schrijf een week lang op wanneer je jezelf ‘aan’ voelt staan. Noteer ook waarom.
Stap 2: Markeer momenten die niet per se direct actie vereisten.
Stap 3: Kies één moment per dag waarop je bewust UIT gaat staan.
Van reflex naar regie
Altijd aan staan is een reflex. Het voelt veilig, betrokken, daadkrachtig. Maar het kost je uiteindelijk je overzicht, je energie en je scherpte.
Leiderschap dat bewust schakelt tussen AAN en UIT wint aan kracht.
En dat begint met één keuze: de regie terugpakken over je aandacht.
Afsluiting
Als schoolleider verdien je het om met energie, rust en focus te werken — zonder jezelf op te branden.
"Je hoeft niet altijd beschikbaar te zijn om een sterke leider te zijn."
Heb je vragen over dit blog of over mijn aanbod om jou verder te helpen in je leiderschap? Vul dan het onderstaande formulier in en ik reageer binnen 24 uur.